Groene gedachten (8)

Als het waar is dat het leven geen stilstand verdraagt, past perfectie niet in het leven van mensen. Als iets perfect is, is het voltooid, is het ‘af’ en stroomt er niets meer - staat het stil. In de kerstvakantie las ik een column van Rob de Wijk die probeerde plannen te maken voor een milieutechnisch verantwoorde kerst. Hij bleef in zijn fantasie bij alleen al de kerstdis achter met slechts wat noten, een biologische kip en een glaasje water. En, o, nee: de kip viel ook af want zijn partner is vegetariër. En dus gaf hij het maar op. Hij kwam uiteindelijk in zijn poging ‘een beter mens te worden’ niet uit op perfectie, maar op verlamming. Ook stilstand.

Zo vergaat het velen van ons: er is geen beginnen aan verantwoord te leven, want het lijkt nooit goed genoeg. En trouwens, wat levert het op, mondiaal gezien? Los ik het klimaatprobleem op als ik minder plastic gebruik, biologische producten eet, de auto vaker laat staan? Laat dan maar zitten….
Veel van mijn leerlingen in vwo-5 kennen in hun eigen leven de drang tot perfectie maar al te goed. We lazen onlangs werk van de Stoïcijnse filosoof Seneca uit de 1e eeuw na Christus: De Vita Beata (‘Over het gelukkige leven’). Daarin beschrijft Seneca dat in de ogen van mensen die zelfs de soberst-levende filosoof niet sober genoeg vonden hij al helemaal niet deugde: hij was immers zeer rijk. “Maar”, zegt Seneca, “ik heb nooit beweerd perfect te zijn; het is mijn streven om elke dag ietsje beter te leven dan de dag daarvoor, maar een ware sapiens (‘wijze’) - dat is onhaalbaar voor mij. Zijn wij niet allen proficientes, ‘mensen die op weg zijn’?” Mijn leerlingen vonden het een opluchtend inzicht. We doen stapjes, perfect wordt het niet, maar we zijn op weg, we houden de beweging erin! En zo kwam het gesprek op Greta Thunberg en, dichter bij huis, op James Hillebrand van 13 die in 11 dagen in 11 grote steden een hele dag afval ging opruimen. Mijn leerlingen vinden dat inspirerend en vinden het erg dat er op deze jonge mensen vaak ook cynisch gereageerd wordt.

Ik, op mijn beurt, vind dat ik me niet mag laten ontmoedigen of gewoon moet gaan zitten wachten tot een overheid of de zware industrie of de boeren de juiste actie gaan ondernemen. Nee, perfect wordt het niet, maar daarom juist kunnen we de dynamiek erin houden! Je weet nooit wat je ook bij anderen in gang zet. Het zal van ons allemaal moeten komen, met ieder zijn bijdrage. Ik ga maar op weg - hopelijk steeds een stapje verder. Ben ik dat niet verplicht aan onze aarde, dan toch zeker aan de toekomst van mijn leerlingen en hun generatiegenoten, die het er ook niet bij laten zitten.

Corine Don