Groene gedachten (2)
Het boek “Groene theologie” van Trees van Montfoort gaf me een andere blik op de werkelijkheid. Het laat zien hoe in de laatste eeuwen het wereldbeeld bij uitstek mensgericht is geworden. Mede op basis van misbruik van de tekst uit Genesis 1:28 “breng haar (de aarde) onder je gezag; heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen”. President Trump zou vermoedelijk twitteren: “Humans first”. Onze God is niet alleen een God van mensen, maar ook van dieren, planten en heel de schepping. En het rentmeesterschap betekent zorg voor àlle wezens. Op 29 juli 2019 hadden we als mensheid echter ons “budget” (dat deel van de aarde dat we als mens mogen gebruiken) al geheel verbruikt. “Eigen soort eerst!”?
Groene theologie gaat echter niet alleen om natuur of (energie)verbruik ten bate van onze eigen soort. Het gaat ook om de effecten van patriarchaat en kolonisatie – we houden zelf ongemerkt sociale en ecologische ongelijkheid in stand. Zo beseffen wij vaak te weinig hoe ter wille van onze welvaart mensen elders in armoede moeten werken. Zij verliezen hun land aan grote bedrijven die hun aandeelhouders tevreden moeten houden.
Ter illustratie: Dieneke Grit vertelde in haar preek in de Magnuskerk een mooi chassidisch verhaal: “Een wijze rebbe had het heel druk met het bestuderen van de Thora en het bezoeken van weduwen en wezen. Hij delegeerde daarom veel aan zijn synagogeraad”. Die besloot een offerblok bij de ingang van de synagoge te plaatsen. Toen de rebbe dat merkte, ontstak hij in woede. “Hoe haal je het in je hoofd? Zo zien de mensen de arme zelf niet meer en worden niet tot mededogen bewogen. Zo kopen ze hun schuldgevoel af en zijn afgeleid van wat wezenlijk is. En leven opgeruimd verder. Weg ermee!”.
Bij groene theologie gaat het er vooral om te laten zien dat al het leven in zichzelf waardevol is en door God gewild.
In de klimaatdiscussies is deze “groene theologische” visie afwezig. Daar lijkt soms het enige “wezenlijke” het economisch belang te zijn. Minister Cora van Nieuwenhuizen wil “een list verzinnen” om vliegveld Lelystad te mogen gebruiken, minister Ollongren wil in het Groene Hart bouwen en ons land loopt achter met groene energieproductie om geen kiezers te verliezen. Maar vrijwel nergens lees je over: “we moeten minderen”. Omdat we alleen ons deel mogen verbruiken – onze voetafdruk moet kleiner worden. Omdat God de God van de héle schepping is.
Daar ligt de kracht van wat wij zelf uit geloof kunnen doen. In een repair-cafe, via de diaconie of via pastoraal werk. Of via persoonlijke aandacht voor circulair werken, wanneer we in de supermarkt staan. Of wanneer we op World Cleanup Day meehelpen zwerfvuil op te ruimen.
“Groene theologie” is een prachtig (studie)boek. Het is genomineerd als Theologisch Boek van het Jaar – op 27 oktober wordt bekend of Groene Theologie dat wordt.
Antheunis Janse
N.B. Bijdragen mogen maximaal 500 woorden en een plaatje bevatten.